در سال ۱۴۰۲، ارزش صادرات غیرنفتی ایران به افغانستان به ۱.۸۷۱ میلیارد دلار رسید. مواد غذایی بخشی از این صادرات است که شامل محصولات کشاورزی، صنایع غذایی، و فرآورده‌های لبنی می‌شود. مهم‌ترین مواد غذایی صادرشده از ایران به افغانستان شامل آرد، تخم‌مرغ، روغن خوراکی، و مواد پروتئینی مانند مرغ و گوشت است. میوه و تره‌بار نیز نقش مهمی در این تجارت دارند و سیب‌زمینی یکی از اقلام مهم صادراتی است که در سال ۱۴۰۲ با ۳۸ میلیون دلار افزایش نسبت به سال گذشته، رشد قابل توجهی داشته است.
افزایش حجم صادرات مواد غذایی ایران به افغانستان به دلیل نیاز بالای این کشور به کالاهای اساسی است. از آنجایی که افغانستان خودکفایی کاملی در تولید مواد غذایی ندارد، واردات از ایران یکی از منابع اصلی تأمین غذا برای این کشور است. بهبود روابط اقتصادی و نزدیکی جغرافیایی نیز این تجارت را تسهیل کرده است.
شرایط و قوانین صادرات مواد غذایی به افغانستان
صادرات مواد غذایی به افغانستان به‌طور کلی تحت تأثیر تغییرات ناگهانی قوانین و تعرفه‌های گمرکی افغانستان قرار دارد. این تغییرات می‌تواند محدودیت‌هایی برای تجار ایجاد کند، مانند افزایش تعرفه‌ها و مشکلات حمل و نقل. علاوه بر این، زیرساخت‌های حمل و نقل و مرزهای افغانستان نیز هنوز به طور کامل توسعه نیافته‌اند، که این مسائل می‌تواند فرآیند صادرات را به چالش بکشاند.
برای صادرات مواد غذایی به افغانستان، تجار باید مجوزهای لازم از سازمان‌های مرتبط با تجارت و گمرکات ایران و افغانستان را دریافت کنند. همچنین، آگاهی از قوانین بهداشتی و استانداردهای غذایی کشور مقصد از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به رقابت بالای تجاری از طرف کشورهای دیگر مانند هند و پاکستان، تجار ایرانی باید کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند تا بتوانند سهم خود را در بازار افغانستان حفظ کنند.
صادرات چمدانی مواد غذایی به افغانستان
صادرات چمدانی یکی از روش‌های رایج و غیررسمی تجارت بین ایران و افغانستان است. این نوع صادرات عمدتاً توسط افرادی انجام می‌شود که از مرزهای زمینی عبور کرده و مواد غذایی را به صورت چمدانی یا در مقادیر کوچک به افغانستان منتقل می‌کنند. آمار دقیق از حجم صادرات چمدانی مواد غذایی در دسترس نیست، اما این نوع تجارت به دلیل سادگی و عدم نیاز به مجوزهای رسمی، در مرزهای مشترک ایران و افغانستان به‌ویژه در نقاطی مانند دوغارون و میلک بسیار رایج است.
با وجود سودمندی این روش برای تجار کوچک، عدم وجود نظارت دقیق می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند عدم رعایت استانداردهای بهداشتی و کاهش کیفیت محصولات شود. همچنین، این نوع تجارت ممکن است در بلندمدت باعث کاهش اعتماد به محصولات ایرانی در بازار افغانستان شود.
صادرات میوه به افغانستان
میوه‌ها یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به افغانستان هستند. در سال ۱۴۰۲، صادرات میوه و تره‌بار ایران به افغانستان سهمی قابل‌توجه داشته است و در حدود ۶ درصد از کل صادرات به این کشور را تشکیل می‌دهد. سیب‌زمینی، پیاز، و سیب از جمله محصولاتی هستند که بیشترین تقاضا را دارند. به ویژه سیب‌زمینی با رشد ۵۶۰۰ درصدی در ارزش صادرات، جایگاه مهمی در این حوزه دارد.
افغانستان به دلیل شرایط جغرافیایی و اقلیمی‌اش، نیاز بالایی به واردات میوه و سبزیجات دارد. میوه‌های ایرانی به دلیل قیمت مناسب و کیفیت بالا توانسته‌اند سهم قابل‌توجهی از بازار افغانستان را به خود اختصاص دهند. این تجارت به نفع هر دو کشور است، زیرا ایران بازار جدیدی برای محصولات کشاورزی خود یافته و افغانستان نیز به محصولات تازه و باکیفیت دسترسی دارد.
صادرات خشکبار به افغانستان
خشکبار نیز بخش مهمی از صادرات ایران به افغانستان است. اقلامی مانند پسته، کشمش، و بادام در صدر لیست محصولات صادراتی خشکبار به افغانستان قرار دارند. هرچند آمار دقیق در مورد حجم کل صادرات خشکبار موجود نیست، اما این دسته از محصولات به دلیل ماندگاری بالا و مصرف گسترده در افغانستان، همواره بخشی از تجارت بین دو کشور را تشکیل می‌دهد.
پسته و کشمش از جمله محصولاتی هستند که در بازار افغانستان بسیار پرطرفدارند. افغانستان به دلیل دسترسی محدود به برخی از خشکبار باکیفیت، وابسته به واردات از ایران است. صادرات خشکبار به افغانستان نه تنها به رشد اقتصادی ایران کمک می‌کند، بلکه تأمین نیازهای غذایی این کشور را نیز تسهیل می‌نماید.
